Zbliżają się Walentynki – przez jednych lubiane, a przez innych lekceważąco ignorowane. Ja mam do samego święta stosunek dość obojętny, ale mając córkę w domu nie sposób jest zapomnieć, że Taki Dzień istnieje. Ostatnio jednym z poważniejszych problemów, jaki zaprząta jej głowę jest to, czy podarować walentynkę swojemu ulubionemu koledze, czy też dać sobie spokój 🙂 . Co do mojej osoby – nie miała takich oporów i od wczoraj wisi u mnie na komputerze podarowana przez nią karteczka samoprzylepna z napisem „I love you” 😀 . Dlaczego tak wcześnie? Jak Ci powiem, że córka zabierała się do ubierania choinki pod koniec października, to już Cię nic nie powinno zdziwić 😉 . Taki temperament.

Walentynki walentynkami, ale nasza miłość do najbliższych nam osób powinna się urzeczywistniać każdego dnia – nie tylko w Walentynki, Dzień Kobiet, Dzień Dziecka czy Jakiś Tam Inny Dzień. Codziennie. Bez względu na to, czy mówimy o miłości do dziecka, do naszej drugiej połowy czy do człowieka w ogóle.

I nie wiem, dlaczego niektórzy twierdzą, że trudno jest zdefiniować miłość. Dla mnie oczywistą jest sprawą, że miłość to dawanie. Dawanie i obdarzanie. Tak jak przejawem asertywności czy zdrowego poczucia własnej wartości jest umiejętność przyjmowania pochwał i krytyki oraz umiejętność brania, tak przejawem miłości jest umiejętność dawania.

1. Kochamy, więc dajemy komuś swój czas, rezygnując przy tym nierzadko z własnych przyjemności.

2. Kochamy, więc dajemy komuś swoją troskę i zainteresowanie – nie udawane, lecz autentyczne.

3. Kochamy, więc dajemy komuś to odczuć. Słowem, gestem, spojrzeniem. Wszystkim naraz. Słowo „kocham” jest bardzo ważne, bo kazać się komuś domyślać, jakie żywimy do niego uczucia, to tak jak kazać komuś zgadywać, który ząb nas dzisiaj boli. Zgadywanki i domyślanki zostawmy sobie na niedzielne zabawy z dziećmi 😉 .

4. Kochamy, więc obdarzamy zaufaniem. Kiedy dziecko lub mąż/żona wróci o innej porze, niż obiecało, zakładamy, że albo miało bardzo ważny powód, albo po prostu w ferworze zajęć zapomniało o obietnicy. To się zdarza każdemu. A jakże często podejrzewamy najgorsze… Dziecko? Ignoruje nasze polecenia! Mąż/Żona? Hm… Tu każdy sobie dopowie 😉

5. Kochamy, więc dajemy drugiej osobie prawo do bycia sobą. Nie oczekujemy ideału na obraz i podobieństwo ideału w naszej głowie, tylko dajemy drugiemu człowiekowi prawo do słabości, do innego zdania, do bycia kimś innym, niż my sami jesteśmy.

6. Kochamy, więc dajemy bliskiej osobie prawo do samostanowienia o sobie. Nawet jeśli mowa o dziecku – możemy mu dać na wielu polach możliwość samodzielnego wyboru i podejmowania własnych decyzji. A już na pewno odnosi się to do naszego współmałżonka.

I tak można by jeszcze wymieniać.

A jakże często jest tak, że mówimy, że kochamy, a jednocześnie przyjmujemy postawę roszczeniową. Mówimy o tym, co nam się należy, czego oczekujemy, czego nam brakuje, czego wymagamy, na co liczymy itd. A tymczasem sprawa jest bardzo prosta.

OTRZYMUJEMY TO, CO SAMI DAJEMY.

Albo inaczej – to co dajemy, zostanie nam oddane. Nierzadko z nawiązką. David Niven określił to w swojej książce „100 sekretów szczęśliwych rodzin” jeszcze inaczej:
„To, co wysyłasz, wraca do ciebie”. Jednym słowem – bumerang 😀

Na koniec chciałabym jeszcze zacytować fragment owej książki:

„Wielu ludzi chciałoby odczuwać w swoich przedsięwzięciach większe wsparcie ze strony rodziny. Czy jeśli chodzi o edukację, czy o jakąkolwiek inną sprawę, niejeden człowiek ma wrażenie, że jest pozostawiony sam sobie, że bliscy nie interesują się jego wysiłkami albo wręcz je lekceważą. Co można zrobić, by w większym stopniu odczuwać wsparcie rodziny? Samemu je okazywać. Odczucie wsparcia ze strony bliskich wzrasta w postępie geometrycznym, kiedy dzielisz się z nimi – uczucie dobra powraca do ciebie; ale kiedy skąpisz, uczucie zła też powraca”.

Aha – i koniecznie przeczytaj jeszcze ten wierszyk, który ostatnio wrzuciłam do serwisu 🙂 .

„W Domu Dziecka (…) na mamę czeka dwójka kilkuletnich dzieci. Kobieta pojechała pracować na Wyspy. Umówiła się z ojcem dzieci, że po kilku miesiącach do niej dołączą. W listopadzie ojciec wsadził dzieci do samolotu do Londynu, ale mama nie odebrała ich z lotniska. Zajęły się nimi angielskie służby społeczne. Wróciły do kraju i trafiły do domu dziecka.”

To brzmi jak wątek z jakiegoś kiepskiego filmu, w którym dramatyzm akcji ma wywołać u widza określone emocje. U mnie – będę szczera – wywołał łzy. Tylko że to nie jest film. Jest to fragment artykułu w Rzeczpospolitej, która ostatnio poświęca sporo miejsca problemowi dzieci emigrantów, opowiadając historie zaczerpnięte z życia.

Wcześniej słyszałam od znajomych o różnych przypadkach zostawiania dzieci na łaskę (a raczej niełaskę) losu. Na początku traktowałam to jako odosobnione przypadki, zastanawiając się nad tym, jak można zostawić własne dziecko lub dzieci na parę lat w kraju, wyjeżdżając za zarobkiem do odległych zakątków Europy. Zostają pod opieką babci albo najstarszego dziecka z rodzeństwa i muszą sobie radzić. Okazuje się jednak, że nie są to odosobnione przypadki. W wielu szkołach w południowo-wschodnich regionach Polski porzucone dzieci stanowią 10% wszystkich uczniów!

Nie chcę zbyt pochopnie oceniać emigrujących rodziców, bo – żeby to zrobić – musiałabym poznać dokładnie każdy przypadek z osobna – ich sytuację rodzinną, materialną, społeczną. Ale strasznie mi szkoda tych dzieciaków.

Szkoda mi 18-letniego chłopca, na którego barki rodzice zrzucili ciężar opieki nad kilkorgiem młodszego rodzeństwa. To nie jest jeszcze dla niego czas przyjmowania tak ogromnej odpowiedzialności. W tym wieku powinien się jeszcze cieszyć ostatnimi latami w miarę beztroskiego życia, mieć czas na ostateczne ukształtowanie swojej przyszłości, przemyślenie swoich celów, wartości, priorytetów.

Szkoda mi 12-latka, wchodzącego w bardzo trudny dla niego okres dojrzewania, w którym tak bardzo potrzebne jest wsparcie rodzica. W tym okresie chwiejności emocjonalnej, szukania autorytetów, nadmiernego krytycyzmu wobec siebie i innych obecność mamy czy taty daje jakieś poczucie stabilności i punkt odniesienia w gąszczu przeróżnych poglądów i wartości, z jakimi styka się dorastające dziecko.

I bardzo szkoda mi kilkulatka, dla którego długotrwały wyjazd mamy lub/i taty oznacza najczęściej jedno – że rodzice nie kochają go wystarczająco mocno, by z nim zostać lub go zabrać ze sobą. A bywa, że obwinia także siebie – widocznie było niegrzeczne, skoro rodzice go zostawili…

To jest tragedia dla tych dzieci. Żeby to zrozumieć, trzeba odstawić na bok myślenie dorosłego i wejść na chwilę w skórę dziecka.

„Bartek napisał mi esemesa, że strasznie tęskni. Ściska go w brzuchu. Że wyciągnął z szafy moją bluzę, w której chodzę po domu. Kładzie ją na siebie i owija się rękawami, tak jakbym go przytulała. Czuje ciepło i mój zapach, wtedy brzuch przestaje go boleć.”

Każdy z dorosłych ma oczywiście prawo sam podejmować różne decyzje. Prawo do podejmowania decyzji wiąże się zwykle z tym, że musimy potem ponosić konsekwencje własnych wyborów. Tylko że w tym przypadku największe konsekwencje ponosi dziecko. A jego nikt nie pyta o zdanie…

Jakże często bywa też tak, że wyjazd jednego z rodziców lub wyjazd obydwojga doprowadza do rozpadu rodziny. Bo rodzina, żeby istnieć, potrzebuje bliskości. Wspólnego przeżywania tego co dobre, i tego co złe. Związek bliskości nie działa na odległość. Potem dzieją się takie tragedie, jak ta opowiedziana w komentarzu do wpisu „PAS, czyli syndrom Gardnera”. Rodzice wyjeżdżają za granicę, po jakimś czasie dochodzą do wniosku, że już nic ich nie łączy, układają sobie życie na nowo na drugim końcu Europy, a dziadkowie w kraju wyrywają sobie wzajemnie dziecko, bo jedna ze stron obwinia drugą o zaistniałą sytuację.

Gdy czytam takie i podobne historie, to marzy mi się, żeby – jak to czasem w bajkach bywa – rodzice i dzieci zamienili się na jakiś czas rolami. By dorośli obudzili się rano, będąc w skórze swojego dziecka i – powiedzmy przez miesiąc – mogli doświadczać tego, co się dzieje w głowie ich syna czy córki. Żeby mogli postrzegać świat ich oczami, przeżywać podobne emocje, słuchać tego samego głosu wewnętrznego, który kształtuje myśli jego dziecka…

Może takie doświadczenie coś by zmieniło…

Właściwie nie miałam w planach kontynuowania tematu ojcostwa, bo w końcu świat nie kręci się wokół samych tatusiów 😉 . Jednak w międzyczasie sięgnęłam po książkę znanego w Polsce psychoterapeuty – Wojciecha Eichelbergera, którego nazwisko przewinęło się także w Wyborczej przy okazji wspomnianej przeze mnie akcji „Powrót taty”. Książka ta – „Zdradzony przez ojca” – tak mnie poruszyła, że po prostu nie wytrzymam i muszę wtrącić o niej swoje trzy grosze. Poruszyła mnie nie w tym sensie, że wycisnęła łzy wzruszenia, tylko wywołała bóle głowy, trudności z zaśnięciem, ścisk w żołądku, odruchy wymiotne i generalnie wszystko co najgorsze 😉 . Jednym słowem kac psychiczny, który mi – osobie bardzo pogodnej – przydarza się naprawdę rzadko.

Sam autor podaje, że motywacją do napisania tej książki była chęć przyjścia z pomocą mężczyznom (jego samego nie wyłączając) i książka ma wyjaśnić przyczyny zagubienia mężczyzn w dzisiejszym świecie, a najważniejszą z nich jest załamanie procesu przekazu pozytywnego wzorca męskości pomiędzy ojcem i synem. Założenie niby szczytne, ale po pierwsze – owe wyjaśnienia sprowadzają się do przedstawienia w książce iluś tam czarnych scenariuszy rodzinnych (zamiast „czarnych” powinnam chyba użyć „makabrycznych”), a sposób ich przedstawienia sprawia wrażenie, jakby to była cała i jedyna prawda o świecie. Jednym słowem rzeczywistość w krzywym zwierciadle, albo jakiś zmutowany świat.

Po drugie, kiedy czytelnik już przejdzie przez te wszystkie negatywne wzorce i odkrywa (prawdopodobnie) dlaczego jest dziś takim kiepskim mężczyzną lub takim kiepskim ojcem (nie mówiąc już o tym, że ja – jako samotna matka – „odkrywam”, jak beznadziejnie fatalnym rodzicem jestem dla swojego syna) – gdy już przejdziemy przez całe to psychiczne bagienko – autor zostawia nas nagle samym sobie. Bo książka się w tym miejscu kończy. To tak, jakby wrzucić kogoś do głębokiego dołu z fekaliami, powiedzieć mu: „Źle się tam czujesz? To normalne w twojej sytuacji.” – i spokojnie odejść, zostawiając nieboraka w tym hm… stanie zanurzenia 😉 .

Ja nie twierdzę, że świat przedstawiony przez Eichelbergera jest nieprawdziwy. Ale irytuje mnie to, że pewien wycinek rzeczywistości jest przedstawiany jako cała o niej prawda. Irytuje mnie cynizm bijący z jej treści, co moim zdaniem potwierdza to, że autor traktuje tę książkę głównie jako autoterapię (czego zresztą nie ukrywa), natomiast niekoniecznie chce pomóc innym. Choćby taki fragment:

„Ojcowie chcą mieć synów, więc gdy brzuch przyszłej matki choć trochę urośnie, niecierpliwie domagają się badania USG, żeby na ekranie monitora zobaczyć, co też ich dziecko ma między nogami. Wybucha wielka radość, gdy okazuje się, że narodzi się chłopiec. Prawdę mówiąc, nie wiadomo, dlaczego ta radość wybucha. Ojcowie powinni przecież wiedzieć, że życie mężczyzny nie jest sielanką. Mimo to cieszą się – z przyzwyczajenia czy z nawyku.”

Nie wiem, czy to mnie miało rozśmieszyć, czy wzbudzić współczucie dla autora – mężczyzny.

Kim jest dla Eichelbergera ojciec? To człowiek, na którym ciąży klątwa pokoleń. Bo zdradził go jego ojciec, którego też zdradził jego ojciec, którego też zdradził jego ojciec. I tak moglibyśmy dojść do Adama i Ewy 😉 . Zdradził, to znaczy był nieobecny w życiu syna, bo odszedł od jego matki, albo uciekł w pracę, albo był pantoflarzem- ciamajdą i poddał się dominacji żony.

Zdradzony przez ojca syn zostaje „rzucony w objęcia matki” (czytaj: rzucony na pożarcie, a właściwie na kastrację 😉 ). Jest to na ogół samotna matka, która w oczach Eichelbergera jest z natury rzeczy ” przemęczona, zniecierpliwiona, rozżalona. Robi co może, żeby jak najsilniej związać ze sobą syna(…). Nosi pokłady gniewu, który dotyczy ojca, ale który pod jego nieobecność łatwo przelewa się na dziecko”. Mało tego – „matka, świadoma przemijania, nie licząc już na spotkanie nowego partnera, zaczyna pokładać w synu nadzieję, że stanie się on w jej życiu zastępczym mężczyzną, opiekunem i oparciem”. Jeśli chcesz znać dalszą część tego scenariusza lub inne jego wersje – znajdziesz je w książce. Choć – jeśli jesteś osobą łatwo popadającą w depresje – to osobiście odradzam zagłębianie się w dalsze treści…

Boże jedyny – czego ja się nie dowiedziałam o sobie po przeczytaniu tej książki… O sobie i dwóch milionach innych kobiet, bo ponoć tyle jest samotnych matek (jedna czwarta polskich rodzin). Jak dodamy do tego rodziny całe, ale patologiczne (ojciec alkoholik albo stosujący przemoc fizyczną albo jeszcze inne anomalie), jak również całe, ale ojciec pracoholik lub całe, ale ojciec ciamajda, lub całe ale ojciec kobieciarz – no to rzeczywiście obraz nakreślony przez Eichelbergera jest porażający. I to wszystko oczywiście przez to, że dzisiejsi ojcowie zostali zdradzeni przez swoich ojców – też nieobecnych fizycznie lub uzależnionych od alkoholu, agresji czy kobiet… a matki nie są w stanie wychować chłopca na zdrowego psychicznie mężczyznę, bo – jak to autor określa – psychicznie go kastrują.

Taaa… klątwa pokoleń… Ja mam tylko jedno pytanie – gdzie jest w tym wszystkim miejsce na uznanie faktu, że człowiek jest istotą myślącą? Że nie jest ani źle zaprogramowanym robotem, ani zwierzęciem kierowanym jedynie przez instynkty? Że ma umiejętność odróżniania dobra od zła? Że ma często chęć rozwijania się, stawania się lepszym, zdobywania wiedzy, by nie popełniać w życiu zbyt wielu błędów? Gdzie jest w tym wszystkim miejsce na odpowiedzialność człowieka za własne czyny?

Owszem – dzieciństwo może wyjaśniać, dlaczego mamy problemy z tym czy z tamtym. Ale przede wszystkim powinniśmy się zająć szukaniem rozwiązań. Szukaniem wzorców, pracą nad sobą. Czytając tę książkę, liczyłam na to, że przynajmniej na końcu autor poda jakąś wskazówkę – co robić, by te negatywne wzorce przełamać? Doszłam z trudem do ostatniego rozdziału „Jak pomóc synowi” i tam kilka zdań o tym, że ojciec powinien być obecny w życiu syna. To właściwie wszystko. Nic na temat tego, co ma zrobić dorosły już syn, który stał się ojcem i chciałby sobie poradzić ze swoim przygniatającym bagażem doświadczeń z dzieciństwa. Nie mówiąc już o chłopcach, którzy teraz – chcąc nie chcąc – są wychowywani bez ojca. Dla nich według Eichelbergera nie ma zdaje się już żadnego ratunku…

A ja nie wierzę w klątwę pokoleń. Wierzę w człowieka i jego wolę podejmowania wysiłku, by stawać się lepszym człowiekiem. Naiwność? Być może. Ale dzięki tej „naiwności” życie jest dla mnie cudownym przeżyciem i żadne doświadczenia dzieciństwa tego nie zmienią. Bo wiem, że kształt mojego życia i jakość mojego rodzicielstwa zależy tylko i wyłącznie ode mnie.

I nie mam tu na myśli biologicznego ojca. Tylko Tatę. Przez duże T.

Ostatnio Gazeta Wyborcza zamieszcza cykl artykułów pod nazwą „Powrót taty”. Są to listy do ojców, napisane przez dziennikarzy i przez czytelników. Listy, które nie trafiły do adresata, a w których znalazło się wszystko to, co dorosłe dzieci chciałyby powiedzieć swoim ojcom. Padają tam niewypowiedziane nigdy wcześniej słowa – pełne bólu, żalu, cierpienia, czasem wręcz pogardy i nienawiści. Są to przejmujące listy dorosłych ludzi, w których dzieciństwie zabrakło prawdziwego ojca, mimo że fizycznie w rodzinie istniał.

Czy tak dużo trzeba, żeby być tatą?

Nam, kobietom, jest podobno łatwiej, bo mamy tak zwany instynkt macierzyński. On nas wypełnia miłością do dziecka, on sprawia, że dobro dziecka stawiamy na pierwszym miejscu.

W przypadku ojców jest trochę inaczej. Miłość ojcowska rozwija się dopiero od momentu przyjścia dziecka na świat i dojrzewa w pierwszych latach jego życia. Ale żeby tak się stało, musi być spełniony jeden warunek – tata powinien uczestniczyć w życiu synka czy córeczki od samego początku. I w tych chwilach, kiedy jest fajnie i w tych, kiedy ma się już wszystkiego dosyć. Miłość rozwija się poprzez wspólne obcowanie, zainteresowanie, troskę, pokonywanie własnych słabości i naukę cierpliwości. Jeśli w tym okresie tata jest nieobecny, bo woli uciekać od odpowiedzialności w pracę, to moim zdaniem bezpowrotnie traci możliwość nawiązania prawdziwie głębokiej więzi z dzieckiem.

Czy tak dużo trzeba, żeby być tatą?

Miłość – niby prosta sprawa. A jednak trzeba się jej uczyć. Tak, tak – uczyć, jak tabliczki mnożenia 😉 . Ci, co mieli szczęście mieć kochających i troskliwych rodziców, uczyli się miłości w dzieciństwie, niejako automatycznie wchłaniając dobre wzorce. Ale co z tymi, którzy wynieśli z dzieciństwa tylko strach, uczucie poniżenia, poczucie, że nikt się nimi nie interesował? Wielu dorosłych ludzi przyznaje otwarcie, że czują się emocjonalnymi kalekami. Ale to nie znaczy, że są na straconej pozycji. Bo miłości można i trzeba się uczyć. Przeszłość zostawmy w spokoju – jej nie można zmienić. Ale na teraźniejszość i przyszłość mamy olbrzymi wpływ. To tylko kwestia podjęcia odpowiedniej decyzji i konsekwentnej pracy nad sobą.

Tak niewiele trzeba, żeby być tatą.

Nie masz wzorca w dzieciństwie? To po prostu rozejrzyj się dookoła. Może zauważysz tatusia idącego z małym berbeciem w nosidełku. Albo innego tatusia, który spaceruje z kilkulatkiem po parku i odpowiada cierpliwie na wszystkie jego pytania. Albo tatusia, który siedzi na zebraniu z rodzicami i angażuje się w temat szkolnej wycieczki. Albo tatusia, który stoi z dzieckiem przy przejściu dla pieszych i z powagą wyjaśnia, jak korzystać ze świateł. Albo tatusia, który pyta synka przed półką sklepową, które batoniki będą lepsze na jego przyjęcie urodzinowe. A może usłyszymy jak inne dziecko zdradzi nieopatrznie, że nie bardzo wiedziało, jak zrobić zadanie, ale na szczęście tata pomógł…

Tak niewiele trzeba, żeby być tatą.

Mojemu synowi nie jestem w stanie zastąpić taty. Ale mogę zrobić jedno – wychować go na człowieka odpowiedzialnego. Takiego, który będzie wiedział, że to, jakim jest synem, uczniem, kolegą, pracownikiem, ojcem, człowiekiem – zależy tylko od niego. I że nie musi być doskonały w tym, co robi. Wystarczy, że dziś będzie maleńką odrobinę lepszy niż wczoraj, a jutro będzie maleńką odrobinę lepszy niż dziś 😉 .

I chcę, żeby wiedział, że nie będzie doskonałym ojcem. Ale na pewno będzie wspaniałym tatą.

Bo niewiele trzeba, żeby być Tatą. Tatą przez duże T.